Άρχισαν να παρουσιάζονται προς πώληση βιολογικά λιπάσματα με αποτελεσματικούς μικροοργανισμούς (ΕΜ). Πολλές διαφημιστικές υποσχέσεις, όλα περιγράφονται όμορφα, αλλά όπως πάντα “βρήκα τη σκούπα στον τοίχο”…
Οι αποτελεσματικοί μικροοργανισμοί είναι ενδιαφέροντες, καθώς, θεωρητικά, βοηθούν το φυτό να απορροφήσει θρεπτικά συστατικά και άζωτο. Οι φωτοτροφικοί βακτήρια και οι ζύμες που περιέχονται στα παρασκευάσματα ΕΜ επιταχύνουν την αποσύνθεση οργανικών υλικών και δεν επιτρέπουν την εγκατάσταση μύκητα και παθογόνων μικροοργανισμών. Για τα φυτά που δεν είναι συνηθισμένα να καλλιεργούνται σε γλάστρες, αυτό είναι ένα πρόβλημα, ειδικά για τα φυτά που έχουν αναπτυχθεί από σπόρους.
Οι χώματά μας δεν είναι αποικισμένα με “ντόπιους” βακτήρια για τα φυτά της Μεσογείου, και γενικά, τα εξαντλημένα εδάφη θερμοκηπίου ή τύρφης δεν είναι καθόλου υποσχόμενα. Ίσως αυτός να είναι ένας από τους λόγους για τις συχνές αποτυχίες στον κήπο στο περβάζι. Αλλά είναι καθολικοί οι μικροοργανισμοί στα βιολογικά λιπάσματα; “Υπάρχει κανείς ζωντανός” σε αυτά τα βαζάκια και τις σακούλες; Υπάρχουν πολύ περισσότερες ερωτήσεις από απαντήσεις, αλλά ας προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τι είναι οι αποτελεσματικοί μικροοργανισμοί και ποια είναι η αποδεικτική τους βάση.
Αποτελεσματικοί μικροοργανισμοί πριν από 100 χρόνια
Ο δημιουργός των γενετικά τροποποιημένων βακτηρίων για βιολογικά λιπάσματα, Τέρουο Χίγκα (Ιαπωνία), αναφέρει ότι οι συμπυκνωμένες μίξεις κομποστοποίησης χρησιμοποιούνταν εδώ και αιώνες. Η γιαγιά του χρησιμοποιούσε την ακόλουθη συνταγή: δασικό έδαφος, ξηρός αλεσμένος κοπριά αγελάδας, ξηρή ιχθυάλευρο, σιρόπι από ζαχαροκάλαμο, πίτουρο ρυζιού και νερό. Το διάλυμα χρησιμοποιούνταν με σκοπό την αύξηση της ποιότητας των σπόρων και ως πρόληψη ασθενειών στα φυτά.
Ποιοι μικροοργανισμοί θεωρούνται αποτελεσματικοί;
Οι αποτελεσματικοί μικροοργανισμοί, σε εμπορικό επίπεδο, θεωρούνται μίξεις μικροβίων των πιο διαδεδομένων ειδών που κατοικούν σε όλα τα μέσα. Βασικά είναι:
- Γαλακτοκομικά βακτήρια που βρίσκονται στην επιφάνεια των βακτηρίων, στο έδαφος, στο ξινό λάχανο, στο σιτηρέσιο και στα γαλακτοκομικά προϊόντα. Για παράδειγμα, οι γαλακτοβάκιλοι Casei.
- Φωτοτροφικοί μικροοργανισμοί που χρησιμοποιούν το ηλιακό φως για την απόκτηση ενέργειας. Ζουν σε όλα τα μέσα.
- Ζύμες που βρίσκονται στην επιφάνεια των φρούτων, στις σπόρους καλλιέργειες, στο έδαφος και στα έντομα.
- Άλλοι μικροοργανισμοί που ευδοκιμούν στο περιβάλλον.
Το ζωντανό βιολογικό λίπασμα πρέπει να εισέρχεται σε συμβίωση με τις ρίζες των φυτών. Τα βακτήρια και οι ζύμες μετατρέπουν τις σύνθετες οργανικές ουσίες σε απλές ενώσεις, οι οποίες απορροφώνται εύκολα από τα φυτά. Θεωρητικά, οι αποτελεσματικοί μικροοργανισμοί μειώνουν την χρήση αζώτου και φωσφόρου κατά 25%. Ο παραγωγός υποστηρίζει επίσης ότι τα παραγωγικά έξοδα για τα ΕΜ είναι σημαντικά χαμηλότερα από ό, τι για τα ανόργανα λιπάσματα. Μου είναι δύσκολο να συμφωνήσω, καθώς οι αποστειρωμένες εργαστήρια και οι μικροβιολόγοι θα έπρεπε να κοστίζουν περισσότερο από το εργοστάσιο παραγωγής νιτρικών…
Επιστημονικές έρευνες για τους αποτελεσματικούς μικροοργανισμούς
Η υπόθεση για τους ΕΜ αναπτύχθηκε τη δεκαετία του ‘80, είχε τεράστια εμπορική επιτυχία (και μέχρι σήμερα είναι μια επιτυχημένη επιχείρηση) και το 1994 ο разработчик των αποτελεσματικών μικροοργανισμών Τέρουο Χίγκα παραδέχθηκε ότι “οι ελεγχόμενες έρευνες σπάνια δίνουν θετικά αποτελέσματα και είναι δύσκολο να αναπαραχθεί η επίδραση των ΕΜ”.
Ανεξάρτητες έρευνες αμφισβήτησαν την έννοια των αποτελεσματικών μικροοργανισμών, καθώς οι περισσότερες από τις μελέτες δεν έδειξαν καμία επίδραση της ελεγχόμενης μίξης μικροοργανισμών στις ασθένειες των φυτών, την ανάπτυξή τους και τη γονιμότητα. Θα αναφέρω σύνδεσμο σε μία από τις μελέτες.
Εκτενείς πειραματισμοί για τους ΕΜ διεξήχθησαν το 2003-2006 στη Ζυρίχη. Οι αποτελεσματικοί μικροοργανισμοί δεν δείξανε καμία επίδραση στην παραγωγικότητα και στην μικροβιολογία του εδάφους. Οι ΕΜ δεν μπορούν να αυξήσουν την παραγωγικότητα και την ποιότητα του εδάφους μεσοπρόθεσμα (3 χρόνια) στην οργανική γεωργία. ( 1 , 2 )
Η έρευνα που διεξήχθη το 2010 και οργανώθηκε από το Ομοσπονδιακό Υπουργείο Περιβάλλοντος της Γερμανίας, έδειξε ότι οι ΕΜ δεν προσφέρουν πλεονεκτήματα έναντι του χυμού ξινού λάχανου.
Η μετα-ανάλυση εκατοντάδων άρθρων και μελετών για τους αποτελεσματικούς μικροοργανισμούς (2013) σε ξηρούς αριθμούς δείχνει - το 70% των δημοσιευμένων ερευνών δείχνουν αποτελεσματικότητα των ΕΜ, το 30% - δεν εντοπίζουν καμία επίδραση. Αξιοσημείωτο είναι ότι μόνο λίγες έρευνες έχουν διεξαχθεί από ανεξάρτητα εργαστήρια, χωρίς υποστήριξη από κάποιον ή τον άλλον παραγωγό βιολογικών λιπασμάτων. Η θετική επίδραση της μακροχρόνιας χρήσης ΕΜ από το 1993 έως το 2013 έχει διερευνηθεί και δημοσιευθεί στο Κινέζικο Γεωργικό Πανεπιστήμιο.
Σε μια μελέτη στην Ολλανδία, μεταξύ άλλων, η ανάλυση του DNA της εδαφικής μικροχλωρίδας μετά τη χρήση αποτελεσματικών μικροοργανισμών δεν αποκάλυψε τους περισσότερους από τους στελέχους που προστέθηκαν με το λίπασμα. Δηλαδή, απλώς δεν εγκαθίστανται. Ανέδειξε επίσης τα βακτήρια που ήδη υπήρχαν στο έδαφος πριν από την λίπανση - η διαφορά στη μικροχλωρίδα ήταν “στατιστικά μη σημαντική”. Στο τέλος της αναφοράς (μπορείτε να το δείτε και μόνοι σας μέσω της σύνδεσης , και εγώ θα προσπαθήσω να μεταφράσω όσο το δυνατόν πιο ακριβώς), οι πειραματιστές αναφέρουν: “Η χρήση ΕΜ δεν αξίζει. Οι αγρότες και η κοινωνία συνολικά χρειάζεται να ενημερωθούν και να εκπαιδευτούν για την κριτική εκτίμηση των πληροφοριών στα ΜΜΕ. Ίσως χρειαστεί βοήθεια από την κυβέρνηση για να ενημερώσει τους αγρότες σχετικά με τα αποτελέσματα της μελέτης”.
Παραγωγή αποτελεσματικών μικροοργανισμών
Υπάρχουν πολλοί προϊόντα με βάση την τεχνολογία ΕΜ, ειδικά στις αναπτυσσόμενες χώρες. Και μόνο μερικοί προγραμματιστές επιβαρύνουν τον εαυτό τους με ανεξάρτητη απόδειξη της αποτελεσματικότητας των παραγόμενων προϊόντων. Ταυτόχρονα, ο πατέρας της τεχνολογίας Τερουό Χίγκα συνεχίζει να λαμβάνει ποσοστά από το πατέντα του σε όλο τον κόσμο, ανεξαρτήτως της ποιότητας των παρασκευασμάτων. Ιδανική επιχείρηση!
Η παραγωγή αποτελεσματικών μικροοργανισμών κατάλληλης ποιότητας είναι πολύ δύσκολη εργασία που απαιτεί στείρες εργαστήρια, καταρτισμένους μικροβιολόγους και υπερβολικά ακριβό εξοπλισμό. Η διαδικασία είναι παρόμοια με την φαρμακευτική ανάπτυξη. Τα στοχευμένα βακτήρια πρέπει να καλλιεργούνται σε διάφορα μέσα, σε απολύτως καθαρές συνθήκες. Το θρεπτικό μέσο-φορέας πρέπει να είναι αποστειρωμένο, η εμβολιασμός του φορέα ΕΜ πρέπει να πραγματοποιείται σε στείρες συνθήκες. Αν παραβιαστεί οποιοδήποτε στάδιο - το παρασκεύασμα ΕΜ θα μολυνθεί από ανεπιθύμητους μικροοργανισμούς, στους οποίους αρέσει επίσης το θρεπτικό μέσο-φορέας. Ο έλεγχος ποιότητας μη τροφίμων είναι μάλλον τυπικός.
Σε χώρες με σοβαρά ανεπτυγμένο γεωργικό τομέα, όπως η Ιαπωνία, μητέρα της ΕΜ, οι καθορισμένες προδιαγραφές για τη χρήση μικροβιακών προϊόντων είναι τόσο αυστηρές, που στην αγορά τους σχεδόν δεν υπάρχουν τέτοια παρασκευάσματα (1-2 καταγεγραμμένες μίξεις, κυρίως βακτήρια για τον καθαρισμό υδάτινων σωμάτων και όχι για την αύξηση της παραγωγής). Σε χώρες με λιγότερο αυστηρούς κανονισμούς, όπου δεν απαιτούνται τοξικολογικές και πεδινές δοκιμές, κυκλοφόρησαν πολύ περισσότερα ΕΜ παρασκευάσματα στην αγορά.
Γιατί είναι δημοφιλή τα ΕΜ παρασκευάσματα;
Παρά τη βάση αποδείξεων και, γενικότερα, την απογοήτευση από τα μικροβιακά βιολογικά παρασκευάσματα, οι αγρότες συνεχίζουν να τα χρησιμοποιούν. Γιατί; Αυτή η κατάσταση μοιάζει πολύ με την ομοιοπαθητική (τη μεγαλύτερη απάτη στην ιστορία της ιατρικής) - “Εμένα με βοηθάει!”. Υπάρχει σοβαρή θεωρητική βάση για το μικροβίωμα των φυτών, και θεωρητικά όλα λειτουργούν πραγματικά - υπάρχει φυσικός συμβιωτισμός φυτών και μικροοργανισμών, υπάρχει φυσική επιλογή μεταξύ ανταγωνιζόμενων μικροβιωμάτων στη φύση, τα ΕΜ παρασκευάσματα δεν αντιτίθενται στην επιστήμη. Όμως στην πράξη, η προσθήκη επιπλέον δόσεων στο έδαφος δεν είναι αποτελεσματική.
Μια άλλη σημαντική αιτία πίστης στην αποτελεσματικότητα των βιολογικών λιπασμάτων με βάση την τεχνολογία ΕΜ: οι αγρότες που δείχνουν μεγαλύτερη σοβαρότητα για την ευημερία των καλλιεργειών τους είναι επίσης πιο προσεκτικοί στις λεπτομέρειες, χρησιμοποιώντας συχνά αρκετές επιλογές λιπάσματος και θρέψης ταυτόχρονα. Σε αυτούς τους ανθρώπους όλα λειτουργούν. Αυτό ονομάζεται “γνωστική προκατάληψη” της αντίληψής μας και αξίζει μια ξεχωριστή μελέτη εκτός θέματος “Κηπευτικά στο παράθυρο”.
Όλα όσα ειπώθηκαν παραπάνω αφορούν, πρώτα απ’ όλα, τις συνθήκες πεδίου. Τα εκτάρια καλλιεργειών δεν είναι “σφαιρικό άλογο σε κενό”, στα χωράφια υπάρχει η δική τους ζωή, που εξαρτάται από εκατοντάδες διάφορους παράγοντες. Σε γλάστρες μπορεί τα πράγματα να είναι διαφορετικά. Ή όχι; Στην επιφάνεια των σπόρων υπάρχει το εγγενές μικροβίωμα, που ξεκινά να αναπαράγεται όταν έρθει σε επαφή με το έδαφος. Αν τηρηθούν οι συνθήκες υγρασίας και φωτισμού, και ανακινηθούν το χούμο (βερμικοπόστ) και τα ανόργανα λιπάσματα εγκαίρως - όλα θα πάνε καλά και χωρίς το Baikal EM1 των 5 δολαρίων. Εξαίρεση μπορεί να είναι τα αποστειρωμένα εδάφη, που έχουν απολυμανθεί μέσω θερμικής επεξεργασίας πριν από τη σπορά ή τη μεταφύτευση φυτών. Για αυτό μιλήθηκε στο άρθρο Απολύμανση του εδάφους .
Η συνταγή για το σπιτικό ΕΜ λίπασμα με όλες τις λεπτομέρειες είναι εδώ και [εδώ]( https://www.researchgate.net/publication/307826210_Role_of_effective_microorganism_in_unfertil
